Górka gołonowska, która po dziś dzień góruje nad Dąbrową Górniczą i jest częścią jej krajobrazu, ma bardzo ciekawą historię i jest elementem dziedzictwa miasta.
O pierwszych wzmiankach na temat wioski Gołonóg – dzisiejszej dzielnicy Dąbrowy Górniczej – dowiadujemy się z regestów świętopietrza z parafii Sławkowskiej na rok 1326. Prawdopodobnie Gołonóg istniał już w XII wieku, leżał przy szlaku prowadzącym z Krakowa na Śląsk. Miejscowość o tej nazwie wymieniana była nie tylko przez Jana Długosza, ale przez wielu późniejszych badaczy ziemi olkusko-siewierskiej[1]. W pierwszej połowie XV wieku Gołonóg był własnością biskupią. Jan Długosz w Liber Beneficorum nazywał ją wsią biskupią (z łac. villa episcopalis). Wioska wchodziła w skład dóbr biskupich klucza sławkowskiego, zarządzanego przez starostę nominowanego przez biskupa krakowskiego. Historia parafii i powstania wsi Gołonóg zbiega się z pojawieniem się pierwszego drewnianego kościółka na wzgórzu gołonowskim. Drewniany kościółek-kaplica znajdował się na wzgórzu gołonowskim w miejscu, gdzie dziś widnieje murowana kapliczka na cmentarzu parafialnym. Pod koniec XVI wieku wieś nazwana została Gołonos. Dzieje Gołonoga i powstanie pierwszej maleńkiej wioski zbiegło się z działalnością Kościoła rzymskokatolickiego i założoną tu parafią, skupiającą prawie wszystkie miejscowości stanowiące dziś dzielnicę Dąbrowy Górniczej.
Biskup krakowski, Andrzej Trzebicki (1657–1679), podkanclerzy wielki koronny, znany z tego, że przyczynił się m. in. do wyboru Jana III Sobieskiego na króla Polski, wybrał wzgórze w Gołonogu (334 m n.p.m.) na miejsce budowy murowanego kościoła jednonawowego z okrągłą wieżą. Utworzył parafię p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny i św. Andrzeja Apostoła. W tym okresie wieś Gołonóg nosiła nazwę „Nowy Kościół”. Źródła kościelne potwierdzają fakt erygowania i uposażenia kościoła przez biskupa Trzebickiego w dniu 9 lipca 1675 roku. W latach 1675–1951 parafią Gołonóg zarządzali księża diecezjalni. Pochodzili oni w większości z ziemi krakowskiej i kieleckiej. Duchowni z Gołonoga pełnili funkcję plebanów, następnie proboszczów oraz wikariuszy w macierzystej parafii, ale byli także kapelanami szpitali i prefektami w szkołach.
Po sporządzeniu aktu erygowania parafii Andrzej Trzebicki dokonał jego konsekracji 18 września 1678 roku. W uroczystym akcie konsekracji nowej świątyni uczestniczyło wielu ówczesnych dostojników: Chronowski – kanonik honorowy krakowski, sandomierski i kielecki, Kazimierz Łubieński – kanonik honorowy krakowski i sandomierski, Jan Łuczkiewicz – kanonik honorowy kielecki, Stanisław Sadowski – prepozyt wiślicki i książnicki, Jan Puczek – doktor obojga praw oraz kanonik katedralny krakowski i Mysczyński – kanonik honorowy wiślicki oraz notariusz Kurii Krakowskiej. Upamiętnieniem tej uroczystości jest wmurowana w ścianę frontową tablica marmurowa, która znajduje się tam po dziś dzień. Fundator uposażył świątynię wykorzystując dziesięciny ze wsi: Gołonóg, Ząbkowice oraz Okradzionów. Pierwszym proboszczem mianowany został ks. Marcin Brząkalski. Do parafii w Gołonogu należały w tym okresie dzielnice: Strzemieszyce Wielkie i Małe oraz Ząbkowice.
Wizytacje kanoniczne, czyli urzędowe odwiedzanie poszczególnych kościołów przez biskupów lub ich zastępców, są zwyczajem bardzo starym. Ich celem było utrzymanie karności w Kościele, utrzymanie ducha i czystości wiary, a także spisanie majątku kościelnego. Regularne wizyty kanoniczne parafii zostały nakazane przez sobór trydencki w XVI wieku. W XVIII wieku parafia Gołonóg była kilkakrotnie wizytowana przez biskupów krakowskich. Akta wizytacji biskupiej z dnia 17 stycznia 1721 roku mówią nam, że kościół był murowany, pokryty dachówką, podłoga była z grubych desek. Do kościoła prowadziły dwa wejścia: jedno główne – od zachodu, spod dzwonnicy, a drugie boczne – od północy, przez kruchtę murowaną. W kościele było ozdobne drewniane tabernakulum, umieszczone w głównym ołtarzu, gdzie znajdowało się również baptisterium – chrzcielnica. Do roku 1720 w kościele były tylko dwa ołtarze. Ołtarz główny był drewniany – posiadał obraz Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i kamienną mensę, podobnie jak drugi ołtarz – boczny – poświęcony św. Andrzejowi Apostołowi. W 1721 roku zbudowano trzeci ołtarz, ku czci św. Antoniego Padewskiego. W kościele mieścił się także drewniany chór, a na nim organy. Przy kościele znajdowała się drewniana dzwonnica pokryta dachówką. Pod kościołem wybudowano grobowiec, w którym grzebani byli zmarli, jednak z biegiem czasu powstał cmentarz i zaprzestano chowania zwłok w krypcie. Obecnie grobowiec, ze względów bezpieczeństwa, został zamknięty dla zwiedzających.
