Narodziny państwa piastowskiego

Początki dynastii Piastów są kwestią niezwykle ważną dla naszego państwa. To właśnie od ludzi wywodzących się z tej linii rozpoczęła się historia Polski. O ile o pierwszych władcach sprawujących rządy nad ziemiami polskimi mamy dość dobrą wiedzę, choć nie taką jaką chcielibyśmy posiadać, to już o tym, co działo się wcześniej, nie możemy powiedzieć tego samego. Dlatego też warto prześledzić, jak wyglądała kwestia osadnictwa na ziemiach, które w X wieku utworzyły nasze państwo, oraz przypomnieć najważniejsze wydarzenia z panowania pierwszych władców z dynastii Piastów, w tym pierwszego polskiego króla.

Pierwsze plemiona słowiańskie

Słowianie wschodni w VIII- IX wieku Fot. Wikimedia Commons
Słowianie wschodni w VIII- IX wieku
Fot. Wikimedia Commons

Według najnowszych ustaleń historyków na ziemie, z których powstała Polska, Słowianie dotarli około VI wieku. Wcześniej, jak podają różne źródła, mieszkały na tych terenach niektóre plemiona germańskie, m.in. Goci czy Wandalowie. W źródłach rzymskich występował ponadto lud Wentów, żyjący nad Wisłą i Odrą. Niestety, nie posiadamy, przynajmniej na chwilę obecną, informacji mówiących, kim była ludność, której pozostałości archeolodzy nazywają kulturą łużycką, a której to najbardziej znaną spuścizną jest osada obronna w Biskupinie pochodząca z VIII–V wieku przed naszą erą. Przypuszcza się, że pierwsze plemiona słowiańskie, które osiadły nad Wisłą, pojawiły się co najmniej kilka wieków później. I tak według ustaleń historyków nad samym morzem wyróżnić można Pomorzan, mających duże i bogate porty – Szczecin, Gdańsk czy Kołobrzeg. Nad środkową Wisłą wspomnieć należy o Mazowszanach, a nad górną Wisłą o Wiślanach. W okolicach Wrocławia żyli Ślężanie, a w rejonach środkowej Polski – Polanie, którzy najprawdopodobniej są tożsami z Lędzianami, choć niektórzy historycy widzą w nich zgoła odrębne plemię.

Poglądy dotyczące początków państwa

Pojawienie się większych grup plemiennych świadczy o istnieniu jednoczącej je władzy. Jednak o tym okresie nie wiemy praktycznie nic konkretnego, z wyjątkiem drobnych wzmianek mówiących, że żył jakiś „bardzo potężny” książę Wiślan, które pochodzą z czasów Metodego. Z kolei powstanie państwa Polan stanowi punkt wyjścia i jest zarazem jednym z najważniejszych zjawisk w dziejach naszego narodu. Co prawda, nie ma źródeł, które opisywałyby wprost związane z tym wydarzenia, dlatego też istnieje kilka wersji, jak mogło to wszystko wyglądać. Najstarszy pogląd mówił, iż państwo polskie powstało w wyniku najazdu z zewnątrz, co uzasadniano zaobserwowanymi w późniejszych wiekach głębokimi różnicami między szlachtą a chłopami. Ci pierwsi mieli być potomstwem słowiańskich zdobywców, drudzy zaś pokonanych. Odmianą tego rodzaju rozumowania było utożsamianie najeźdźców z Normanami, którzy w mniemaniu części historyków – głównie niemieckich, mieli stworzyć państwo polskie, dając nam pierwszego władcę – Mieszka I, który miał być z kolei wikingiem o imieniu Dago. Dziś ta teoria jest już praktycznie nie do potwierdzenia i nikt w nią nie wierzy. Część XIX-wiecznych uczonych widziała początki państwa jako wynik pewnej „umowy społecznej”, którą w obliczu zagrożenia najazdami niemieckimi zawarły wszystkie plemiona polskie. Konstrukcja ta, z dzisiejszego punktu widzenia, wydaje się oczywiście sztuczna i mało realna. Obecnie największy wpływ na to, co wiemy o początkach polskiej państwowości, mają archeolodzy. To właśnie ich odkrycia układają się w wyraźny obraz, dający nam zalążek do budowania pewnych hipotez czy potwierdzania znanych już wcześniej faktów. W pierwszej połowie X wieku nastąpiło najprawdopodobniej zniszczenie dawnych gródków pochodzących jeszcze z czasów plemiennych, a w ich miejsce zaczęły powstawać grody o wiele potężniejsze i obsadzane stałymi załogami zbrojnymi. Tego typu najstarsze znaleziska odkryto nad Wartą w Wielkopolsce. Znajdują się tam ślady, które interpretowane są jako pozostałości po walkach związanych z utrwalaniem się władzy książęcej w ramach plemienia Polan. Przypuszcza się, że około 920–930 roku wzniesiono potężny gród w Gnieźnie, co oznaczałoby okrzepnięcie w tym miejscu władzy, która podporządkowała sobie całe plemię. Jej początki są jednak dość późno potwierdzone przez przekazy pisemne. Na początku XII wieku Gall Anonim potrafił wymienić jedynie trzech przedchrześcijańskich książąt: Siemowita, Leszka oraz Ziemomysła – ojca Mieszka I. Nie zasługują natomiast na wiarę pozostałe informacje przekazane przez tego kronikarza. Według jego podań rodzicami Siemowita mieli być Piast i Rzepka, co jest prawdopodobnie zaczerpnięte z czeskiej legendy o Przemyśle oraczu.

5 komentarzy

Leave a Comment

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *

*