W ubiegłym roku na terenie stanowiska archeologicznego Dzibilchaltún (stan Jukatan, Meksyk) grupa nurków pod kierownictwem Rodrigo Ojeda oraz nadzorem Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) prowadziła badania, które miały oczyścić cenote Xlacah.
Ilan Vit Suzan wyjaśnił, że konieczne było wycięcie części rosnących w cenote lilii wodnych. W ich korzeniach i liściach kryły się ryby zachowujące się bardzo agresywnie wobec gatunków endemicznych. Przy okazji usunięto inne zanieczyszczenia.
Podczas ostatniego etapu oczyszczania, Erick Sosa natknął się na pokryte roślinnością wejście do niewielkiej, bocznej groty. Wraz z nurkiem Cristianem Celunem, biologiem Luisem Felaco oraz Ilanem Vit Suzanem dostali się do wnętrza. Grota okazała się przedłużeniem bocznej galerii okalającej kiedyś dno cenote.
Natknęli się tam na wiele obrobionych kamieni, które stanowiły część murów budowli z czasów prekolumbijskich. Do tego znaleziono także szczątki ludzkie i kości zwierząt, naprawdopodobniej bydła oraz prekolumbijską ceramikę, m.in. garnki, polichromowane misy, fragmenty naczyń do użytku codziennego.
W grocie znaleźli też asekuracyjną linę. Leżała w niektórych miejscach pod kamieniami. Eksplorację cenote Xlacah prowadziły wcześniej tylko dwie osoby. W latach 50. XX wieku był to amerykański archeolog Wyllys Andrews IV wraz z nurkiem Luisem Mardenem oraz pod koniec lat 90. biolog Thomas Iliffe. Wyllys Andrews IV nie wspomniał w swoich publikacjach o korzystaniu z liny asekuracyjnej, więc prawdopodobnie nie jest ona pozostałością po jego badaniach. Dowodzi to też tego, że ruchy wody w canote były tak znaczące, że zdołały przemieścić kamienie, które w końcu spadły na liny.
W 2017 roku do Dzibilchaltún przybył dr José Ortega Ramírez wraz ze specjalistyczną ekipą. Przeprowadzili tomografię elektronową i sondowanie podglebia, platformy i podstawy Świątyni Siedmiu Lalek. Wymagało to przygotowania niewielkiej łódki z włókna szklanego, na której umieszczono antenę georadaru, monitorowaną za pomocą wizjera komputerowego. Zdołano zaobserwować w cenote dwie nałożone na siebie warstwy wody. Biorąc pod uwagę zarys najgłębszej warstwy, jest możliwe, że cenote zostało celowo przekształcone już w czasach prekolumbijskich. W jego wnętrzu, w sposób naturalny powstawało rumowisko wywołane procesami rozpadu podłoża wapiennego na Półwyspie Jukatan.
Rezultaty badań sugerują, że cenote Xlacah odzwierciedla różne momenty wykorzystywania przez ludzi. Pod koniec okresu klasycznego majańskie miasto Dzibilchaltún liczyło około 10-15 tysięcy mieszkańców i pozostało średniej wielkości ośrodkiem w okresie postklasycznym. W czasach kolonialnych powstała tam hacjenda z hodowlą bydła, a w XIX wieku – hacjenda z uprawą henekenu (sizalu jukatańskiego). A dzisiaj Dzibilchaltún jest stanowiskiem archeologicznym udostępnionym zwiedzającym.
Fot: Wikimedia Commons
Nicola Chwist
