Martin Pollack, Topografia pamięci
„Wielką historię łatwiej będzie zrozumieć, kiedy przyjrzymy się jej, że tak powiem, od podszewki, z perspektywy indywidualnych doświadczeń, przeżyć, również tragedii.” Tymi słowami Martin Pollack rozpoczyna podróż w głąb historii swojego kraju, ludzi oraz własnej rodziny.
Tematem dzieł Martina Pollacka, austriackiego pisarza i dziennikarza, jest odkrywanie niewygodnej przeszłości. Odkrywanie to zaczyna od własnej rodziny. „Topografia pamięci” jest kolejną z jego książek wpisujących się w nurt rozliczania z historią. To pozycja dotycząca bolesnego bagażu historycznego, zbiorowej pamięci oraz dziedziczenia winy. Pollack jako syn Gerharda Basta – Sturmbahnführera SS, członka Gestapo oraz zbrodniarza wojennego dokonuje swoistej denazyfikacji, tłumacząc przy tym, że: „Przez całe lata bałem się, że za dużo się dowiem, wolałem o nic nie pytać, pozostawiać wiele niedomówień. Dzisiaj to sobie wyrzucam. Nie wolno bowiem pozwolić, by kierowały nami takie powody, nie wolno zamykać oczu, zatykać uszu, nie chcieć wysłuchać tamtych wspomnień, ilekroć się z nimi skonfrontujemy. A już na pewno nie wtedy, gdy chodzi o wspomnienia sprawców, nawet jeśli są nimi bliskie nam osoby.”
Książka składa się z trzech rozdziałów – „Wspomnienia i pamięć”, „Zdjęcia i polityka” oraz „Europejskie regiony”. Jest zbiorem esejów pisanych w latach 2008–2015. Pollack porusza w nich tematy niemieckiej i austriackiej odpowiedzialności za zbrodnie oraz wojennej i powojennej historii Europy Środkowej wraz z jej etniczną różnorodnością. Rozgrzebuje aż do bólu okrutną historię własnej rodziny. Ostatecznie łączy to wszystko w jeden przewodni motyw – pamięć. Jak sam pisze: „Wszystko musi zostać powiedziane, spisane, nawet jeśli jeszcze dziś może być bolesne. Wszystkie historie muszą zostać opowiedziane, nie wolno przemilczeć żadnej tragedii (…) żeby nie stracić z oczu naszego celu, którym jest zrozumienie Innego, zaakceptowanie go takiego, jaki jest, z całym ciężarem historii”. Topografia pamięci to książka, do której możemy odnieść także wydarzenia współczesne. Spojrzenie Pollacka na pamięć oraz granice i różnorodność etniczną naszej części Europy w dobie imigracji i uchodźstwa jest niezwykle aktualne. Właśnie owa uniwersalność czyni tę książkę godną polecenia.
Ocena recenzenta: 6/6
Wydawnictwo Czarne
Paulina Ambrożak